Tâm lý học nhân văn và tâm lý học hiện sinh rất gần nhau, thậm chí có thể xem như hai nhánh của cùng một phong trào tư tưởng phản ứng lại chủ nghĩa duy nghiệm, phân tâm học cổ điển và hành vi học máy móc trong thế kỷ 20. Tuy nhiên, mỗi trường phái vẫn có trọng tâm triết lý riêng. Cụ thể:
1. Những điểm gần nhau:
- Cùng tôn trọng con người như một chủ thể tự do, có ý thức, có giá trị nội tại.
- Cùng nhấn mạnh đến trải nghiệm chủ quan, cái nhìn từ bên trong (“first-person experience”).
- Cùng quan tâm đến tự do, trách nhiệm, sự tự thực hiện (self-actualization), tìm kiếm ý nghĩa và chân lý cá nhân.
- Cả hai đều bác bỏ cách tiếp cận con người như một cỗ máy phản ứng với kích thích hoặc như một kết quả của xung đột vô thức.
2. Những điểm khác biệt chính:
| Điểm phân biệt | Tâm lý học nhân văn | Tâm lý học hiện sinh |
|---|---|---|
| Nguồn gốc triết học | Gắn với tư tưởng lạc quan, triết lý nhân văn, ảnh hưởng từ Carl Rogers, Maslow | Gắn với triết học hiện sinh (Sartre, Heidegger, Kierkegaard, Nietzsche…) |
| Trọng tâm | Tự hiện thực hóa, phát triển con người tích cực | Sự hiện hữu, tự do, lo âu, trách nhiệm, đối diện cái chết |
| Cái nhìn về con người | Con người vốn tốt, có khuynh hướng phát triển, chữa lành tự nhiên | Con người bị ném vào tồn tại, đầy mâu thuẫn, sống giữa tự do và phi lý |
| Tông cảm xúc | Tích cực, khuyến khích phát triển tiềm năng | Trung tính hoặc mang sắc thái bi kịch, chú trọng đến sự thật hiện sinh |
3. Kết luận:
Tâm lý học nhân văn và hiện sinh giống như hai “người anh em ruột”: cùng phản tư, cùng nhìn con người như một chủ thể sống – nhưng một bên mang sắc thái tích cực – hy vọng, bên kia mang sắc thái trầm tư – thấu hiểu nghịch lý tồn tại.