Trong cuộc sống, chúng ta thường bị ảnh hưởng bởi những lời chỉ trích nhiều hơn là những lời khen ngợi. Một lời chê bai có thể ám ảnh lâu dài, trong khi nhiều lời khen lại dễ dàng bị quên lãng. Điều này có thể được lý giải từ cả góc độ sinh học và tâm lý học.
1. Góc nhìn sinh học
Khi bị chỉ trích, vùng hạnh hạnh nhân trong não bộ sẽ kích hoạt cơ chế cảnh báo nguy hiểm. Điều này xuất phát từ bản năng con người muốn được thuộc về một tập thể. Khi nhận những lời chê bai, chúng ta cảm thấy bị cô lập, từ đó kích hoạt phản ứng “Chiến – Chạy – Đóng băng” (Fight – Flight – Freeze):
- Chiến đấu (Fight): Phản kháng mạnh mẽ, cãi lại để bảo vệ bản thân.
- Chạy trốn (Flight): Lảng tránh, tránh mặt những người chỉ trích.
- Đóng băng (Freeze): Cảm thấy tê liệt, không biết phản ứng thế nào.
2. Góc nhìn tâm lý học
Hiệu ứng Negativity Bias khiến chúng ta cảm nhận những điều tiêu cực mạnh hơn so với những điều tích cực. Ngoài ra, theo tháp nhu cầu của Maslow, con người luôn có nhu cầu tự khẳng định. Khi bị chỉ trích, lòng tự trọng bị tổn thương, khiến chúng ta khó chấp nhận và phản ứng theo bản năng.
3. Cách ứng xử trước lời phê bình
3.1. Kiểm soát cảm xúc
Hãy cho bản thân thời gian để xử lý lời phê bình. “Cả giận mất khôn”, phản ứng vội vã có thể khiến chúng ta đưa ra quyết định sai lầm.
3.2. Lọc thông tin quan trọng
Không phải mọi lời chỉ trích đều đúng. Cần biết phân biệt:
- Nếu lời phê bình đúng, hãy tiếp thu và điều chỉnh.
- Nếu đó là sự chỉ trích vô căn cứ, hãy xem nó như động lực để phát triển.
3.3. Học từ những tấm gương
- Tô Tần, một nhà hùng biện nổi tiếng, từng bị coi thường nhưng đã kiên trì rèn luyện và đạt thành công.
- Lão Tử phản ứng trước lời phê bình bằng một câu hỏi thông minh: “Nếu có người tặng quà mà anh không nhận thì nó thuộc về ai?”
- Câu chuyện con lừa già: Khi bị vùi lấp bởi đất đá, con lừa đã bình tĩnh đứng lên từng lớp đất và thoát ra khỏi giếng.
4. Bài học rút ra
Hãy giống như một tảng đá vững chãi giữa dòng nước: suy nghĩ về lời nhận xét của người khác nhưng không để nó bào mòn chính mình. Quan trọng nhất, hãy sống sao để “không ai tin vào những lời nói xấu về bạn”.
Bài viết trên được chuyển từ nguồn Video sau: https://www.facebook.com/share/v/1NAJoHgW1u